HABER RÖPORTAJ: Bülent ÖZGEN

SDÜ Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Em. Öğ. Üyesi ve TTKD Bilim Danışmanı Erol KESİCİ ve İstanbul Çevre Konseyi Kurucu Genel Sekreteri,Balıkçılık Uzmanı ve Çevre Aktivisti olan Zafer Murat ÇETİNTAŞ ile Gemlik’te son günlerde hızla yayılan alg patlamasını görüştük.

SDÜ Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Em. Öğ. Üyesi ve TTKD Bilim Danışmanı Erol KESİC; İ Denizlerimizde görülen halk arasında deniz salyası ( müsilaj) adı verilen daha çok tek hücreli mikroorganizmalar olan alglerörüştük.in ( su yosunlarının) aşırı çoğalması sonucu meydan ALG ÇOĞALMASI( PATLAMASI) olayıdır. Algler ototrof canlılar olup karbon, azot ve fosfor gibi inorganik bileşikleri kullanarak, organik bileşikler dediğimiz karmaşık ve uzun molekül zincirlerini üretebilen canlılardır.

Alglerin aşırı çoğalmalarının EN ÖNEMLİ NEDENİ KİRLİKTİR( ötrofikasyon) Sular dış ortamdan gelen besi elementleri dediğimiz azot, fosfor yüklerini taşıyan tarımsal, sanayi ve evsel atıkların yıllardır etkisi altındadır.

Alg çoğalması; atıklarla gelen bu besi maddeleri fotosentezle ve bakteriyel aktivitelerin artmasına ve alglerin tür özelliklerine bağlı olarak suları yeşile, kahverengine, beyaz-pembemsim vb renge boyanmaktadır. Bu artışa; suyun geometrik yapısı ( dışarıdan gelen yağmur suları- atıklar- yağış) güneş ışınlarının etkisi( güneş radyasyonu) ( su sıcaklığı) , denizin durgun olduğu dönemlerde- su seviyesine bağlı olarak – koy ve körfez gibi kıyı alanlarında (dingin sularda) daha çok su yüzeyinde kümeler ( koloniler) oluştururlar ve dipersiyona ( yayılma) neden olurlar. Başka bir anlatımla fotosentetik ve bakteriyel reaksiyonlar bu koşullarda daha da aktifleşir.

DENİZLERİMİZ KİRLİ OLMASA; ALG PATLAMASI, MÜSİLAJLAŞMA (sümüksü, yapışkan bir yapı) OLUŞMAZ 

MÜSİLAJMA HİÇ BİR ZAMAN DOĞAL BİR OLUŞUM DEĞİLDİR. Doğanın değil insan etkileri ( her türlü kirletme) sonucu oluşan ve DENİZDEKİ SU – ORTAM KİRLİLİĞİN ADAETA DENİZİN YÜZÜNE VURMASI. DENİZİN TEHLİKE UYARISIDIR… Kirlendiğini analize bile gerek duymadan dışa yansımasıdır.

Çok tehlikeli olup, hem su içerinde çok geniş bir alanda tehlikeli alglerin dağılmasını artıracağı gibi dip çamurlarında birikim ve dağılmalarına neden olacaktır. Anında bilinen basit önlemlerle ortamdan uzaklaştırılması gerekmektedir. Fakat Marmara Deniz’inde bu oluşum üç aydır meydana gelmekte ve ne yazık ki “doğal ve doğa olayı “ diye önlemler alınmaması nedeniyle şubat ayında sadece belirli bir bölgede artış gösteren alg kolonileri, ortam – hava koşullarına bağlı olarak tüm Marmara- Ege Denizine yayılmış bir durumdadırdedi.

Dr.Erol KESİCİ ; Sözlerine ;Alglerin Marmara Denizinin su içi kesiminde aşrı bir artış göstererek su içerisinde ipliksi ve ağ şeklinde kümeler oluşturarak yeşil görünümde belirgin hale gelirler (Gökhan Bey sizin dalgıç resimleri) . Bu tür çoğalmanın nedeni de yine azot, fosfor gibi dış kaynaklı kirletici yüklerle artan fotosentezle Mavi- yeşil alglerin aşırı artışıdır. Bu tür algler de su yüzeyinde örtü oluşturarak, ortamın etkisiyle yayılmanın yanı sıra ölümleri sonucu renk değiştirerek birikime ve toksik salınımı artırırlar. Bu tür oluşum sonucunda ortamda hem görüntü kirliliğinin yanı sıra yoğun KOKUŞMA oluştururlar.

“COVİD GİBİ HER TARAFA BULAŞTIRABİLİR' DEDİK DİNLENİLMEDİ.. ŞUBAT AYINDA BİLİNEN BASİT BİLİMSEL YÖNTEMLERLE ÖNLEM ALINSAYDI..BU GÜNKÜ KORKUNÇ DURUM YAŞANMAZDI... BULAŞMA EGE DENİZİNE ULAŞMAKTA!

Şubat- Nisan aylarında ve daha önceleri diğer sularımızda görülen Alg-Fitoplankton türlerinin aşırı oranda çoğalmasıyla meydana gelen KİRLİLİK için , türün belirlenmesini , toksik etkisini, ne olduğunun tespit edilmesi gerektiğini belirtmiştik. Arıca; “pelteleşme, çorba, müsilaj- salya “ vb adla isimlendirilen suyosunları kolonilerinin , hemen bariyerlerle kontrol altına alınıp, yayılması engellenerek ,alglerin denizden temizlenmesi( ortamdan uzaklaştırılması gerektiğini belirtmiştik..

Çünkü dalgaların etkisiyle dağılıp yayılım gösterebilir, tüm deniz ve denizlere yayılabilir, tıpkı “Covid” gibi her tarafa bulaştırabilir. Gemilerden kaynaklanan bir durum ise kontrolleri gayet basit. Oradaki su kalitelerinin ölçümleri düzenli aralıklarla yapılmalı. Körfezin temiz tutulması şart. Körfezdeki fabrika atıklarının derin deşarj sistemleriyle arıtmaları gerekir." Diye uyarı ve öneride bulunulmuştuk…Bu gün bunların yaşanması üzücü!

ETKİSİ;

Aşırı nütrient kirliliği nedeniyle oluşan alg artışı ve deniz suyu içerisinde ve üzerinde oluşan örtü tabaksı HİPOKSİYE ( oksijen seviyesinde aşırı düşüşe) neden olmaktadır. Bu durum su içerisinde balıkların, diğer su canlılarının hipoksi nedeniyle ve solungaçlarının alglerle tıkanması ölümlerine neden olacaktır. Canlıların denizde yaşadıkları ortamı terk etmeleri sonucunda(göç) ortamdaki biyolojik çeşitlilik – tür sayılarında artma ve azalmalara neden olacağından, yaşama düzeni ve ortam özellikleri farklılaşacaktır… Balıkçılıkta av araçlarının aşrı oranda kirlenmesine, balık türlerinin giderek azalarak sosyal ve ekonomik sorunlara neden olacaklardır.

Toksik etkilerine karşılık direnç azalır, direnç gösteren türlerin ortamda artarak, su yaşamındaki genetik yapıdaki değişimlere neden ola birler..

Tarımsal üretime, diğer su kaynaklarına olumsuz etki yaparlar.. Alg artışına neden olarak kirliliği artırırlar. Bazı türlerinin zehirleyici etkileri söz konusu olabilir.

Alglerin artışı ve oluşan kimyasal reaksiyonlar sonucu oluşan etkileri, deniz- kara besin zinciri ağına etki etmeleri sonucunda istenmeyen değişimlere mutasyonlara neden olabilirler. Bu konuda yapılan çok sayıdaki araştırmaların, önlem alınmadığında alglerin toksik etkilerinin canlılar üzerindeki çok tehlikeli olduğu belirlenmiştir.

ÖNLEMLER;

MÜSİLAJMANIN, SULARIN PELTEMSİ HAL ALMASI, ÇEŞİTLİ RENKLERE BOYANMASININ EN ÖNEMLİ NEDEN; DENİZİN KİRLENMESİ ve ALG ARTIŞINA NEDEN OLAN AZOT-KARBON – FOSFOR GİBİ KAYNAKLARIN AŞIRI ARTIŞIDIR:

Bu tür alg artışları noktasal ve yaygın kaynaklıdır. Öncelikle suların farklı renge dönüşen peltemsi yapıya neden olan türün ve deniz ortam koşullarının iyi analiz edilmesi gerekmektedir. Noktasal insan kaynaklı evsel, endüstriyel, tarımsal dış kaynaklar var mı?

Daha sonrası bu tür aşırı artışa sularımıza başka ülkelerden gelen gemilerin balast suyuyla istilacı tür taşınmasının, benzin, dizel yakıt, fueloil, motor yağı da etkenler arasındadır.

Denizde alg artışına ve onların ölümlerine bağlı olarak meydana gelen çözünmüş tuzlar, proteinlerden kaynaklanan organik kirlilikler de koloniler arasında köpüklenme( sabunlaşma) olayının artmasına neden olurlar. Körfezlerdeki, koylardaki YAYGIN KAYNAKLI Kirlilik bilinen fiziki yöntemlerle engellenmelidir Bununda en bilinen yöntemi müsilajlanmanın, alg tabakalaşmasının görüldüğü alanların bariyerler altına alınarak, etkenin toplanarak imha edilmesidir.

Amasız, fakatsız, bilimsel verilerin ve çözümlere başvurmak. Bütün dünya da kirlilik yükleri nedeniyle oluşan ve çözümü bilinen bu tür kirlilik olayında öncelik su kaynaklarımızın, canlıların doğal yaşam alanlarının korunması için BİREYSEL ve SOSYAL SORUMLULUK İÇERİSİNDE OLMAK GEREKİR. Çünkü bu tür etkenlerde temel sorumlu tüm insanlardır ve kendilerinin ve olmazsa olmaz olan yaşamımızı paylaştığımız diğer canlıların ve gelecek kuşakların da bundan olumsuz etkileneceği unutulmamalıdır diye devam etti.

Sözlerini ; İçtiğimiz bir dama suyu, aldığımız nefesin, canlılığın kaynağının sularımız olduğu unutulmamalı ve sanayi, tarım, balıkçılık, şehircilik vb. aktivite ve ÜRETİMDE; DAHA ÇEVRECİ - DOĞANIN KORUNMASI İÇİN ÜRETİM SİSTEMLERİ İÇİN İLKE ve TEŞVİKLER SAĞLANMALIDIR.

Unutmayalım ki, “su hayattır” fakat bu tür sularda hayat olmadığı gibi kirli sularda hayatın yok oluşu söz konusudur diyerek son verdi.

İstanbul Çevre Konseyi Kurucu Genel Sekreteri,Balıkçılık Uzmanı ve Çevre Aktivisti olan Zafer Murat ÇETİNTAŞ ise;

Bu günler de Marmara Denizi ‘salya’ da’ kaykay’ olarak adlandırılan ne olduğu belli olmayan bir sıvı ile kaplı.Marmara artık deniz olmaktan çıkmış bir bataklık haline gelmiştir.

Bunun sebebi ise ; Marmara civarında oturan milyonlarca insanın ve sanayi atıklarının denize deşarıdır.Hiçbir şekilde biyolojik arıtma olmadan yapılmaktadır.Biyolojik arıtma pahalı bir arıtmadır.Buna ne yazık ki belediyelerin bütçesi yetmemektedir.

Oturtma sistemi ile denize boşaltmaktadırlar.Her ne kadar derin deşarj yaptıklarını söyleseler de dip akıntısı Marmara’ya yayılmakta ve çoğalmaktalar.

Aslan yattığı yerden belli olur derler.Aslanın nerede yattığını görüyoruz.

Bu arada Marmara denize bir ay sonra insanlar denize girmeye başlıyacaktır.Mikrop dolu,bataklık haline gelmiş marmara da mavi bayrak yarışına girmezlerse şaşırmayın.Neresi temiz ki mavi bayrak veriliyor.Bunu sormak lazım dedi.

SONUÇ OLARAK ;

SDÜ Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Em. Öğ. Üyesi ve TTKD Bilim Danışmanı Erol KESİCİ ve İstanbul Çevre Konseyi Kurucu Genel Sekreteri,Balıkçılık Uzmanı ve Çevre Aktivisti olan Zafer Murat ÇETİNTAŞ zamanında yetkilileri bunun bir doğal olay değil deniz kirliliğini olduğunu söyleyerek defalarca uyardılar.Hatta bu kirlkiliğin Ege Denizine doğru yayıldığı da belirtildi.

Doç. Dr. Muharrem Balcı,’nın başında bulunan ekip ,İstanbul Üniversitesi Plankton Çalışma grubu deniz salyası ile ilgili bir çalışma başlattı. Ekip başladıkları çalışmanın projesini de TÜBİTAK'a sundu. Marmara Denizi'nin birçok noktasından aldıkları örneklerle çalışmaya başlayan ekip, deniz salyasının zararların araştıracak.

Doç. Dr. Muharrem Balcı,’nın Gazete duvara verdiği demeçte; Marmara Denizi kıyılarında yayılan 'salya' (müsilaj) ile ilgili araştırma yapılırken, dibe çöken bu alglerin özellikle Gemlik ve İzmit Körfezi için deniz tabanında yaşamı tehdit ettiği, Marmara Denizi'nde bazı bölgelerde denize girmenin tehlikeli olabileceğini de belirttiği ifade edildi.

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Muhammer Balcı, geçen hafta sonu Marmara Denizi'nden aldıkları örnekler ilgili olarak, "Adalar kıyısında yaptığımız örneklemelerde, kıyılarda tuzluluk binde 24 çıktı yani litrede 24 gram tuz tespit ettik.

Normal koşullarda Marmara'da bu mevsimde binde 19, en fazla binde 20 çıkması gerekirken 24 çok yüksek bir oran. Mevsimler kaydığı için su sıcaklığı zaten fazla. Kış mevsimi kalktı neredeyse ortadan. Bundan dolayı da suda yüksek bir sıcaklık var, bunu ölçebiliyoruz. Bu tuzluluğun yüksek olması dipten de bir karışım olduğunu gösteriyor, sıcaklık tabakalaşmasının ortadan kalktığını gösteriyor.

Bu da ışık alan bölge olan 20 metre derinliğe kadar müsilajı besliyor, gübre olarak onları besliyor. Işık da var, su sıcaklığı da uygun olduğu için bu şekilde artışlar yaşıyoruz" dedi.

Kaynak : https://www.gazeteduvar.com.tr/marmarada-salya-arastirmasi-dip-olumu-tehlikesi-var-haber-1521618

- SDÜ Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Em. Öğ. Üyesi ve TTKD Bilim Danışmanı Erol KESİCİ

- İstanbul Çevre Konseyi Kurucu Genel Sekreteri,Balıkçılık Uzmanı ve Çevre Aktivisti Zafer Murat ÇETİNTA

 - Doç. Dr. Muharrem Balcı.