TDT Karabağ Deklarasyonu

Azerbaycan'ın Şuşa kentinde yapılan Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Devlet Başkanları Gayriresmi Zirvesi'nin ardından imzalanan Karabağ Deklarasyonu'nda Türk dünyasının ortak değerleri vurgulanarak, sürdürülebilir gelecek inşa etmek için birlik, bağlantısallık ve iklim eyleminin önemine dikkat çekildi.

Azerbaycan'ın Şuşa kentinde düzenlenen TDT Devlet Başkanları Gayriresmi Zirvesi'nin ardından "Karabağ Deklarasyonu" imzalandı.

Zirvenin tarihi değerinin vurgulandığı deklarasyonda, stratejik ortaklıklarını daha da güçlendirmek, derinleştirmek ve TDT'nin ortak stratejisini şekillendirmek için Türk devletlerinin siyaset, ekonomi, ulaştırma, savunma sanayisi, insani, eğitim ve kültür alanlarındaki tüm potansiyelini ve fırsatlarını kullanmasının önemi yinelendi.

Deklarasyonda, sürdürülebilir geleceğin inşasına yönelik TDT görev ve amaçlarının etkin şekilde uygulanması için ilgili mekanizma ve düzenlemelerin yürürlüğe konulmasının gerekliliği vurgulandı.

Uygun ulaştırma altyapısının ve verimli trans-bölgesel koridorların oluşturulması yoluyla Türk devletleri arasındaki bağlantısallığın geliştirilmesinin öneminin vurgulandığı deklarasyonda, Trans-Hazar Uluslararası Doğu-Batı Orta Koridoru aracılığıyla üyeler arasında bölgesel bağlantısallığın ve ekonomik entegrasyonun artırılması beyan edildi.

Deklarasyonda, taşımacılık operasyonlarının ve gümrük prosedürlerinin kolaylaştırılması ve dijitalleşmenin benimsenmesi için üye devletler arasında güçlendirilmiş işbirliği çağrısında bulunulurken, ulaştırma bakanlarına, taşımacılık ve transit prosedürlerini optimize etmek ve dijitalleştirmek için daha fazla adım atmaları, kargo hacmini artırmak için özel sektörün katılımını teşvik etmeleri ve koridor boyunca tarifeli taşımacılık hizmetleri oluşturmaları talimatının verilmesi kararlaştırıldı.

Dijital Ekonomi Ortaklık Anlaşması ile ilgili müzakerelerin tamamlanmasının hızlandırılmasının öneminin vurgulandığı deklarasyonda, iklim değişikliği ve bunun Türk devletlerinin sürdürülebilir kalkınması üzerindeki etkilerinin birleşik iklim eylemi yoluyla ele alınmasında daha yakın işbirliğine duyulan ihtiyaç vurgulandı.

Deklarasyonda, TDT devlet başkanları, dijital altyapıyı ve temiz enerjiyi geliştirerek iklim ve yeşil dijital platformlar ve forumlar üzerine görüşmeler başlatarak yaşam kalitesini, sürdürülebilirliği ve ekonomik büyümeyi iyileştirmek için Türk devletlerinde iklime dirençli akıllı şehirler ve köyler geliştirilmesini desteklediklerini beyan etti.

Türk devletlerindeki yenilenebilir enerjinin geniş potansiyelinden yararlanmak amacıyla enerji sistemleri arasında enerji entegrasyonu ve ara bağlantı için daha fazla işbirliği yapılması çağrısında bulunulan deklarasyonda, üye devletler ve üçüncü ülkeler arasında yenilenebilir kaynaklar da dahil olmak üzere elektrik ihracatı ve ticaretine yönelik kapsamlı enerji sistemlerinin geliştirilmesi vurgulandı.

Deklarasyonda, TDT üyeleri arasında deneyim ve bilgi aktarımını kolaylaştırmak için ticaret, enerji ve ulaştırma gibi alanlarda ilgili makamlar arasında kurumsal altyapı mekanizmaları teşvik edilirken, kültürler arası iletişimi kolaylaştırmak, eğitim platformları geliştirmek, sağlık teknolojilerini iyileştirmek ve ekonomik entegrasyonu teşvik etmek için geniş dil modeli şeklinde ortak bir platform kullanmanın önemine işaret edildi.

Ulusal uzay programlarının ve teknolojik gelişimin kapasitesini ve rekabet gücünü artırmak amacıyla ortak uzay projeleri için çabaların birleştirilmesinin gerekliliğinin vurgulandığı deklarasyonda, sekretaryaya, üye ve gözlemci ülkelerin ilgili makamlarının, iklim değişikliği sorunlarına karşı bölgesel ve küresel tepkiyi güçlendirmek amacıyla çevrenin korunması ve iklim gündemi alanında işbirliği yapmalarını sağlayacak bir işbirliği mekanizması kurması talimatı verildi.

Deklarasyonda, Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Konferansı (COP24) kapsamında "Dağlar ve İklim" girişimini desteklemeye hazır olunduğu vurgulanırken, Kazakistan'ın 2026 yılında BM ve uluslararası örgütlerin himayesinde Bölgesel İklim Zirvesi'ne ev sahipliği yapma girişimi memnuniyetle karşılandı.

Deklarasyonda, liderler, savunma sanayisinde ortak faaliyetleri sürdürme niyetlerini yineledi ve ilgili kurumlara gerekli önlemleri almaları talimatını verdi.

Gazze'deki insani durumla ilgili derin endişelerin de dile getirildiği deklarasyonda, sivillerin ayrım gözetmeksizin hedef alınması kınandı ve Gazze'de derhal ateşkes ve insani yardım çağrısında bulunuldu.

Deklarasyonda, Gazze'ye engelsiz insani yardım sağlanmasının yanı sıra ilgili BM Güvenlik Konseyi kararları da dahil olmak üzere uluslararası hukuka tam riayet edilmesi, İsrail-Filistin çatışmasına iki devletli çözüm temelinde adil ve kalıcı çözüm bulunması çağrısı yapıldı.

Başkenti Doğu Kudüs olan 1967 öncesi sınırlarına dayalı bağımsız ve egemen bir Filistin Devleti'nin uluslararası alanda tanınmasının desteklendiğinin vurgulandığı deklarasyonda, tüm ülkeler Filistin Devleti'ni tanımaya davet edildi.

Deklarasyonda, Macaristan, Türkmenistan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) TDT'ye gözlemci üye olarak katkıları ve Türk işbirliği kuruluşları arasında devam eden işbirliği takdir edildi.

Kırgızistan'ın 24 Ekim'de Bişkek'te yapılacak 11. TDT Zirvesine ev sahipliği yapmaya hazır olduğunun teyit edildiği deklarasyonda, Kırgızistan tarafından "Hükümet Başkanları/Cumhurbaşkanı Yardımcıları Konseyi" kurulması önerildi.

Gazze'deki insani durumla ilgili derin endişelerin de dile getirildiği deklarasyonda, sivillerin ayrım gözetmeksizin hedef alınması kınandı ve Gazze'de derhal ateşkes ve insani yardım çağrısında bulunuldu.

Deklarasyonda, Gazze'ye engelsiz insani yardım sağlanmasının yanı sıra ilgili BM Güvenlik Konseyi kararları da dahil olmak üzere uluslararası hukuka tam riayet edilmesi, İsrail-Filistin çatışmasına iki devletli çözüm temelinde adil ve kalıcı çözüm bulunması çağrısı yapıldı.

Başkenti Doğu Kudüs olan 1967 öncesi sınırlarına dayalı bağımsız ve egemen bir Filistin Devleti'nin uluslararası alanda tanınmasının desteklendiğinin vurgulandığı deklarasyonda, tüm ülkeler Filistin Devleti'ni tanımaya davet edildi.

Deklarasyonda, Macaristan, Türkmenistan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) TDT'ye gözlemci üye olarak katkıları ve Türk işbirliği kuruluşları arasında devam eden işbirliği takdir edildi.

Kırgızistan'ın 24 Ekim'de Bişkek'te yapılacak 11. TDT Zirvesine ev sahipliği yapmaya hazır olduğunun teyit edildiği deklarasyonda, Kırgızistan tarafından "Hükümet Başkanları/Cumhurbaşkanı Yardımcıları Konseyi" kurulması önerildi.