Hepimiz günün her saatinde herhangi bir faaliyet sonucu atık meydana getiriyoruz. Günlük hayatımızı düşününce, normal şartlar altında, bir kişinin oluşturduğu atık miktarı, bazen soyut olması ile bazen de farkına varamamakla önemliliğini kazanamıyor. Fakat oluşturduğumuz devasa atıklar nereye gidiyor, atıklara ne yapılıyor? Belediye konteynerlerine bırakarak vatandaşın kapı sınırından geçen atıkların yönetimi nasıl sağlanıyor?
2021 TÜİK verilerine göre belediyelerde toplanan kişi başı günlük ortalama atık miktarı 1,13 kilogram. Bir hanede ortalama üç kişi yaşadığını, bulundukları mahallede toplam onar daireden yirmi apartman olduğunu varsayalım. Bu varsayımlar ile küçük bir mahalleden kaynaklanan atık miktarı 780 kilogram oluyor. Standart bir belediye konteynerinin hacimce miktarı 770 kilogramdır; bu bilgi ile mahallemizde tek bir konteyner bulunmadığını gözlemlersek ortalama kabul edilen teorik miktarın pratikte meydana gelenden çok daha az olduğunu kavrayabiliriz.
Toplanan Atıklar
Cinslerine göre karışık halde toplanan belediye konteynerlerindeki poşetler sıkıştırmalı araçlar vasıtası ile belediyelerin Aktarma İstasyonu denilen atıkların geçici olarak bekletildiği sahalara veya doğrudan bertaraf tesisine taşınıyor. Aktarma İstasyonu sahası seçeneği olmasının sebebi genellikle uzaklık; çünkü atık bertaraf tesisleri şehir merkezi dışında konumlanıyor. Yeteri kadar biriktirildikten sonra uygun araçlar ile esas bertaraf noktasına iletilen atıklar çeşitli yöntemler ile işlemden geçirilmeye hazırlanıyor. İzmir’de iki büyük bertaraf tesisine besleme yapan toplam 18 aktarma istasyonu bulunuyor.
Atık Yönetimi Hiyerarşisi
Görsel Kaynak: https://evreka.co/tr/blog/lisansli-atik-firmalari-hakkinda-bilmeniz-gereken-her-sey/
Atık Yönetimi Hiyerarşisi; uzun yıllardır kullanılan fakat son on senedir uçtan uca değiştirilerek sıralaması üzerine tekrar konuşulan bir metottur. Daha öncesinde hiyerarşinin tepesinde atığın önce doğrudan bertaraf seçeneği varken, Sıfır Atık ideası ile bu seçenek, atık hiçbir yöntem ile geri kazanılamıyorsa ancak son olarak bertaraf edilebilir mantığını kazandı.
Bu metot ile artık toplanan atıklar doğrudan bertaraf tesisine -genellikle düzenli depolama alanı dediğimiz atıkların uygun koşullar sağlanarak gömülmesi yöntemi ile işletilen tesisler- iletilmesi yerine yeniden kullanım, geri dönüşüm, geri kazanım seçenekleri ile değerlendiriliyor. Bu anlayışın altında çok büyük miktarlara ulaşan atıkların artık tek bir yöntem ile yönetilmesinin mümkün olmaması yatıyor. Tesislere İletilen Atıklar
Atık Yönetimi Hiyerarşisi metodu ile entegre olmayı sağlayabilmiş belediyelerin bertaraf tesislerinde karışık haldeki evsel nitelikli katı atıklar öncelikle cinslerine göre ayrılıyor. Kâğıt-karton, plastik, organik gibi nitelendirilen atıkların çeşitli teknik ve ekipmanlar ile birbirinden ayrılması sağlanıyor. Böylelikle ayrı ayrı kategorize edilebilen tek cins atıkların yönetimi kolaylaşıyor. Örneğin, kâğıt karton gibi atıkların susuzlaştırılması sağlanıp pres makinelerinden geçerek balya haline getiriliyor. Bu balyalar uygun analizlerden geçirildikten sonra geri dönüştürülebilir ve tekrar kullanılabilir kartonlar olarak piyasaya yeniden sürülüyor.
Görsel Kaynak: https://geridonusumekonomisi.com.tr/geri-donusum-kagit-ihracatinda-rekor-dusus.html
Karışık evsel nitelikli atıkların içeriğinde elbette ki tehlikeli atık olarak nitelendirdiğimiz, çeşitli özelliklerinden (Atık Yönetimi Yönetmeliği’nde kabul edilmiş 13 farklı tehlikelilik özelliği bulunuyor.) dolayı insan ve çevre sağlığı bakımından risk teşkil eden atıklar da bulunuyor. Pil, boya, elektronik atık gibi tehlikeli atıklar kümelenmiş yığından ayrıştırılarak her birinin sahip olduğu tehlikelilik özelliğine uygun şekilde bertaraf ediliyor.
Organik atık olarak tanımlayabileceğimiz meyve-sebze, yemek vb. atıkların belirli koşulları sağladığı taktirde kompostlama yöntemi ile gübre elde edilmesi de tercih ediliyor. Kompostlama bitkisel ve hayvansal atıkların nemli ortamda mikroorganizmalar aracılığıyla organik gübreye dönüştürüldüğü bir sistemdir. Pek çok belediye bu sistemi tesislerinde sağlayarak oluşan gübreyi park ve bahçelerinde kullanıyor.
Herhangi bir yöntem ile geri dönüştürülmesi ve yeniden kullanılması mümkün olmayan atıkların ise belirli teknik özellikleri sağlanmış toprak katmanlarında gömülerek depolanması sağlanıyor.
Harmandalı Katı Atık Düzenli Depolama Tesisi
Görsel Kaynak: https://www.izmir.bel.tr/tr/Haberler/harmandali-yeniden-dogacak/39181/156
Böylesine uzun ve zor bir yolculuğa çıkan atıkların yönetimini kolaylaştırmak için ilk yapılması gereken eylem kaynağında önlemektir. Günlük yaşamımızı gözlemleyerek faaliyetlerimizi yeniden değerlendirdiğimizde biz de yönetimin bir parçası olarak kolaylaştırmaya yönelik elimizi kuvvetlendirebiliriz.
